Zasady 5R

Recykling nie jest lekarstwem na wszelkie problemy z gospodarką odpadami. To tylko jeden ze sposobów, które używane synergicznie, już na poziomie projektowania i tworzenia produktów pozwalają im płynnie włączyć się w ekosystem, nie będąc dla niego zbytnim obciążeniem. Zbiór tych zasad ujęto w skrót 5R (choć jeszcze do niedawna mówiono tylko o 3R).

Rozwinięcie 5R

• REDUCE,
• REUSE,
• RECYCLE,
• RECOVER,
• RENEW

(z języka anielskiego) to gama podstawowych sposobów postępowania, projektowania i wytwarzania wyrobów przyjaznych dla środowiska. Jednak także czynienia takimi produktów, które nie zostały zaprojektowane w odpowiedni sposób. Cała ta gama środków powoduje, że ogranicza się ilość produkowanych odpadów, a z powstające można spożytkować.

Wyjaśnienie składników 5R

1. 1. REDUCE

      Redukuj, ograniczaj

      Przypomina o najważniejszym działaniu. Należy juz w trakcie zakupów zastanowić się, jaki będzie los rzeczy, które kupujemy. Najważniejsze jest zmniejszenia ich ilości, czyli ograniczenie konsumpcji niepotrzebnych produktów, unikanie zbędnych lub niepotrzebnych rzeczy, unikanie towarów nadmiernie opakowanych i jednorazowych czy o niskiej jakości, które szybko stają się śmieciami. Często sa one niebezpieczne dla ludzi, ich życia, zdrowia i środowiska naturalnego.

   2. REUSE

      Użyj ponownie, wykorzystaj

      Niektóre produkty, nawet te sprzedawane i projektowane jako jednorazowe można ponownie użyć, bez zbytniego ich przetwarzania. Zmniejsza to konieczność kupowania kolejnych towarów, a co za tym idzie powstawanie kolejnych odpadów. Ponadto zasada ta przypomina, ze można użyć wykorzystane już przedmioty w inny, kreatywny sposób, co wydłuża ich życie i buduje kulturę produkcji mniejszej liczby odpadów, nawet tych, które można ponownie przetworzyć – trzeba bowiem pamiętać, że każdy proces recyclingu wymaga energii i są w niego wpisane straty.

   3. RECYCLE

      Segreguj i przekaż do recyklingu

      Zachęca wszystkich ludzi do segregowania odpadów, samorządy i firmy zajmujące się gospodarką odpadami do odzyskiwania surowców, a producentów do używania tak odzyskanych surowców w produkcji.

   4. RECOVER

      Odzyskuj, szczególnie energię zawartą w odpadach

      Wiele odpadów nie nadaje się do recyklingu z uwagi na skomplikowaną i wielomateriałową budowę lub ich recykling nie jest ekonomicznie uzasadniony. Jedynym rozsądnym sposobem ich zagospodarowania jest wykorzystanie energii w nich zawartej. Możliwe jest np. spalanie takich odpadów w specjalistycznych instalacjach i produkcja energii cieplnej oraz elektrycznej. Bioodpady natomiast można wykorzystać do produkcji metanu, który znów może być użyty do produkcji elektryczności i ciepła.

   5. RENEW

      Odnawiaj

      Z jednej strony zachęca producentów i wytwórców materiałów, do ich przeprojektowywania z użyciem nowszych technologii. Przykładem może być np. produkcja nowej generacji tworzyw sztucznych nie ropy naftowej, ale z biomasy. Z drugiej strony zasada ta ponownie zachęca do odnawiania i naprawiania starszych rzeczy, by wydłużyć ich czas życia.

Ostatnio, tak jak poprzednio do zasady 3R doszły dwie ostatnie: Recover i Renew, tak i zasada 5R przekształca się powoli w 7R, bo pojawiły się jeszcze dodatkowo:

1. RETHINK

   Przemyśl na nowo

   Sprawdź swoje przyzwyczajenia i nawyki. W szerszym zakresie nawet, niż wynika to z zasady Renew – przemyśl, czy świat, kultura, Twoje potrzeby nie ewoluowały i czy Twoje nawyki nie wymagają zmiany. Czy zamiast kupować wodę w dużych kanistrach (lepiej niż w małych butelkach) nie można użyć nowoczesnego filtra? Może warto, kupując nowy smartphone, kupić taki, który jest przyjaźniejszy dla środowiska? Na przykład produkuje się do niego części zamienne? Każda mała decyzja przekłada się na duży postęp, jeśli jest wielokrotnie powtarzana.

2. REFUSE

   Odmawiaj

   Odmawiaj nachalnemu marketingowi, kształtuj w sobie postawę sceptycznego nastawienia do konieczności posiadania coraz to nowych rzeczy, kupuj rzeczy na lata, dziesiątki lat, a nie na miesiące. Konsumenci w erze informacji mają coraz szerszy wpływ na marketing – kształtuj go swoimi wyborami; kształtuj produkty swoimi wyborami – ma to znaczenie.

Jeśli uwzględni się w tej wyliczance i element odzyskiwania biomasy, to dochodzi:

1. ROT

   Kompostuj

   Czyli przetwarzaj lub oddawaj do przetworzenia odpadki organiczne, szczególnie kuchenne. Z jednej strony stanowią one od 1/4 do 1/2 wszystkich domowych odpadów. Z drugiej niewłaściwe pozbywanie się ich zanieczyszcza atmosferę gazami cieplarnianymi, a przed spaleniem należy je osuszyć.
   Kompostowanie przemysłowe czy przydomowe jest odpowiedzią na problem zanikania gleb i stepowienia znacznych obszarów Polski. Oczywiście, jeśli ktoś wybiera kompostowanie przydomowe, to warto, by tak pozyskany nawóz użył do produkcji żywności, choćby ziół, kiełków czy pomidorów, bo zaoszczędza w tym wypadku także paliwo, zużywane do przewożenia zarówno odpadów, jak i produktów do sklepu.